TALATU’U O SAFUNE

By Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua 05 June 2016, 12:00AM

O le Mau a Papalagi fai mai o Safune e aofia ai nuu o Fatuvalu, Saletele (Malae -o Faletagaloa), Savaii ma Salelupe; e faaopooo atu lea i le nuu-a-uta  o Paia;-fai mai o le “Mua’au lea o Taua.”

Fai mai ina ia malamalama lelei i nei nuu, e tatau ona manatu i le tele ma le lautele o lona gataifale ma sona vaega e pei o se vai-tuloto lea e tusa ma le 400 mita lona lautele; lea e puna mai se vai malosi ma e tafe atu aga’i i le sami i se lautele e tusa ma le 10 mita.

I totonu o lea vai-tuloto o “Siliafai”, o loo i ai se motu itiiti, ae o lea vaipuna malosi fai mai e peiseai e le lelei lona igoa o “Mataolealelo,”o se vai e aupito i matagofie ma o se vaipuna aupito i telē i Savaii atoa.

Fai mai e afua mai se puna loloto ma le telē mai le iliti-tai ma e puna malosi i luga. O le itu i sisifo o lea vaipuna e latalata i Salelupe, ae o Savaii e taoto i le itu i sasa’e o lea vaipuna.

O Fatuvalu e afua atu i luga o le sami ona faasolo ai lea i sisifo o le aloalo, ma fai mai o le pito o lea vaega sa taatia ai se Alia tele o Samoa e pei ona ta’ua i le tala o Sale’aula, ma sa natia i totonu o se faleva’a.

O ona tala ane sa tu ai le laoa o Taule’ale’a. O le itu i sasa’e o le Vai o loo taoto ai le nuu o Saletele, lea e afio ai le alii o Tagaloa, ma e tau lava lea eleele i le maupu’epu’e o loo taoto ai Samauga. Talu ai ona o lea tolotolo e tauiI le sami, e tatau la ona e asa i totonu o le sami mo ni nai minute latalata i uta ona e taunuu ai foi lea i le isi vaipuna itiiti.

E le umi se taimi a e taunuu loa i le nofoga savilivili o Leagiagi e faapea sa i ai le maota o Tua’ilemafua ae faamalumalu e la’au o Ifilele; o le vaai atu mai lenei nofoaga e matua manaia tele i le salafa o Safune ma lona gataifale.

O iinei e amata atu ai le a’au ma faasolo atu ai lava i sisifo i luga o faga oneone o Safune ma Sasina ma nimo atu ai lava i ona tolotolo papa  ia e tutusa lelei lava ma tolotolo o le itu i sasa’e o Savaii. O le pito o le a’au o loo i ai ni aloalo se tele; lea o loo i ai Vaiu’u le na malepe, ona o se vaa na aumai ai le ‘Ie Toga paia o le Moeilefuefue” i Safune.

O le igoa o Safune e afua mai tua ia Fune, le atalii o Vaasiliifiti ma o le uso o Lafai. O Fune-lea foi e faaigoa o “Funefe’au” ona o lana amio masani o le nofo ma ‘ati ona atigi-lima a’o le’i faia se taua; e pei ona faamatalaina e Misi Tana i ana tusitusiga.

O ia foi lea fai mai na faavaeina le suafa o Tagaloa. E le gata la ina faaigoaina Safune i lona igoa, ae i ai foi le sootaga a Fune i le suafa Tagaloa ma isi nofoaga e tolu e pei o Safune i Vaisala, Safune i Vaiafai, ma Safune i Sili e pei ona ta’ua ai lona igoa.

O le pogai lea e mafua ai ona faaesese Safune i Gagaifomauga; ma Safune i Taoa mai isi e pei lava o le tuueseeseina o le itu i matu atoa o Savaii e avea ma le Itu i Taoa poo le Itu-o-tane mai isi. O Taoa la lenei o le suli o Sinaalaua, le faletua o Funefe’ai lea na fia faiavā i ai Tagaloaalagi. 

O le Aoao Tetele la o Safune e faapea: “Tulouna Oe Safune; Tulouna Oulua Taulauniu o Tugaga ma Tagaloataoa; Tulouna le To’afia o Tulafale; Tulouna le Aiga o Samoafanua; Tulouna Moana ma Tuliatu; Susu mai lou Tapa’au o le Susuga a le Tagaloa; Alala le Fetalaiga a Satoeoti ma le Fanaualii. 

SASINA: E aofi ai nuu (mai sasa’e i sisifo): o Fagae’e, Toiloto, Uanau, Saleali’i, Asuai, Punia ma Vavae; faaopoopo i ai ma le nuu-a-uta o Letui, lea e tusa ma le tolu kuata itula le mamao mai Vavae i le alu i Aopo i luga o se vaipe, lea e tafe pe a timuga.

O Letui o le Mua’au o Taua; ae fai mai Misi Palate o le ‘Nuu o Saualii’. O le Malaefono o Sasina o “Filogia”ae tuaoi i le itu i Safune ma (Fatuvalu) lea e na o le lima minute mai Toiloto. O nei nuu uma e vavalalata i luga o le sami, ae o le itu i uta o loo i ai se taufusi i lalo ifo o se maupu’epu’e.

O Fagae’e o loo i ai se Ana lea sa lafi ai Tu’u a’o sailia o ia e Li’ava’a; na lavea’ina o ia e teine o Sasina. O loo i ai foi le vai lauiloa o “Vaifoa”. O le igoa o Sasina masalo e afua mai ia Sinaalāua, le faletua o Tagaloa; lea e mafua ai ona ta’ua Taoa i lalo o Safune.

O le Aoao Tetele la o Sasina e faapea:-“Tulouna le Faletolu; Tulouna le Aiga Sa-Leasi; Afio mai lau Afioga Vaganā ma lau Afioga Togoi’u; ma lau Afioga Polataivao ma le Matua o Leasi; Tulouna le Ati Toemanava.

By Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua 05 June 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>