“O se mataupu faigofie tele, ae ua fa’anenefu e nisi ua lalafi ma ta’uta’u fua le suafa paia o le Atua”

31 May 2018, 12:00AM

O le taeao o le Aso Lua na saunoa faamalamalama ai le Afioga i le Palemia, Susuga Tuilaepa Sailele Malielegaoi e faatatau i le Tulafono o Teuteuga o le Tulafono Tupe Maua 2017.

O le saunoaga Faaminisita lenei a le Afioga i le Palemia:

 “Ou te faafetai i le alofa ma le agaleelei a lo tatou Matai Sili i le lagi o lo o malu tapu’a’ao ai pea le folauga a Samoa.

Ae ua ou tulai atu ma le ava tele lau afioga i le Fofoga Fetalai ma le Maota nei, e fai la’u Tautalaga Faaminisita i le mataupu ua folasia i malae i le faaiuga a le Ekalesia Faapotopotoga Kerisiano Samoa po o le EFKS, e teena ai le Tulafono, ua uma ona pasia e lenei Maota o le Palemene o Samoa e faatulaga ai le faia o lafoga a tatou faafeagaiga. 

O se auala lea e faaaoga e Malo uma o le lalolagi e faamalosia ai le vavae e le Malo o tupe mai ia i latou e tele a latou tupe, e fai ai galuega ina ia faalautele atu le manuia mo le lautele o le atunuu e laititi a latou foi mea e maua.

Ona e pito inosia e latou e tele a latou mea lenei ituaiga faiga, ae o le ala lea e faatulafono ai e le Malo nei mea o lafoga, aua afai e le faatulafonoina, ae lafo atu i le loto faitalia, e fai ai saofaga a tagata i galuega fai a lo latou Malo, aua i latou e le maualuga lo latou tamaoaiga, e atili tupu ai le va o e maumea ma e matitiva.

O se mataupu faigofie tele, faigofie, ae ua soona faanenefu e nisi ua lalafi ma ta’uta’u ai fua le suafa paia o le Atua e tau faamalumalu ai se solitulafono.

“Lau afioga i le Fofoga Fetalai, e taua tele le taumafai mulimuli atu lenei a lo tatou Malo e toe faamalamalama le mataupu lenei, ona e ui lava ua 56 tausaga talu ona Tutoatasi lo tatou Malo o Samoa, e faavae foi i le Atua, ae o lo o faalagolago i lafoga e faatino ai ana galuega fai.

Ae aliali mai e i ai lava i latou e le fia malamalama i le uiga ma le faataatiaga o tatou faigamalo po o le musu foi e fia malamalama, ia saofagū ai pea le soifua olaolanoa e le faia ai ni o latou sao i le atinae o si o tatou atunuu vaivai o Samoa.

Ae o le taua o lenei faamalamalamaga a lo tatou Malo, e lē o se Malo fefo’ifo’ia’i, e lē o se Malo foi e femoumoua’i, ina ia manino ma nofouta ai foi i aulape ma taunuuga e tulituliloa ai e lo tatou Malo, o lenei mataupu e pei o masani a Malo uma o le lalolagi.

Mai lava i le tausaga foi na soifua ai lo tatou Alii Faaola i lenei lalolagi, sa lagalaga ai lava le mataupu lenei o lafoga.

Ae o le uiga foi lava lea e tasi, ua toe savavali ai foi nisi i le aualatele e faaali o latou finagalo tetee, i se tasi foi o Tulafono e aofia ai lava ma le Faavae o le Malo o Samoa, o lo o malupuipuia ai fanua faaleaganuu mai lava i le amataga o le tatou Malo Tutoatasi sei tau mai lava i lenei vaitau.

O le mea moni lau afioga i le Fofoga Fetalai, afai e faapea ni faigamalo, e uma le olaga lenei e leai ni fuafuaga atiae a se Malo e mafai ona fai, ae o le a olaolanoa ma fālōlō ai tagatanuu aemaise i latou o e vaivai tamaoaiga.

Faafetai tele i Ekalesia uma lava e ese ai, io latou taitai ma tagata lotu uma, i lo tou faimalo, i lo tou finagalo malamalama i galuega fai o le tou Malo. O outou māmā na.

O le pule a le Palemene o Samoa. Ua manino malosiaga aiaia o le Fono Faitulafono lenei a Samoa e talanoaina ai tonu fai o le Malo, ae le gata i lea, e iloiloia ai foi Tulafono Taufaaofi mo le atinae manuia ma le aoga lelei mo tatou tagata.

O nei Tulafono Taufaaofi, e maea loa ona pasia e lenei maota, ona tuuina atu lea i le Ao Mamalu o le Malo mo lana faamaoniga, ma avea ai loa ma Tulafono a lo tatou Palemene e ao ina aloaia e tagata uma o Samoa.

O nisi o nei Tulafono e molimau ma puipuia o aia ma saolotoga o tagatanuu, ae o nisi e agavaa ai le Malo e fai ana fuafuaga lelei auiluma mo le atinae manuia o o tatou tagata.

E faamemelo uma i ai tagata i le Malo, tagata lotonuu, i le latou Malo ua tu, i le latou Malo ua mafai ona fai, le tagata Samoa lava, i lo latou lava ma’ema’e, ma lo latou sailimalo. 

O lona uiga oa lava Tulafono e pasia e lenei Maota ma faamaonia e le Ao Mamalu o le Malo, e leai se isi malosiaga faatulafono i tua atu, e mafai ona latou faaleagaoina ai, vagana ua toe faia i le auala lenei faaletulafono, e iloilo e le Maota lenei ma tuuina atu mo le faamaoniga a le Ao o le Malo.

O ala ia o mea e fai e tagata malamalama. E leai, leai se faatulagaga ia tatou faigamalo e pasia e lenei Maota se Tulafono ma faamaonia e le Ao Mamalu o lo tatou Malo, ae toe liliu i ai se tōfā ma se faautaga a se faalapotopotoga ina ia faaleaogaina. 

E leai foi ma se isi, po o ai lava na te toe faatautā i ai, ae o le mau faale Tusi Paia, o pule uma lava o fai nei e Malo o le lalolagi e aofia ai ma Samoa, o pule uma lava mai le Atua.

O le pule o lo o faavae ai foi le Malo o Samoa. Ae o le Fono Aoao Faitulafono lenei a Samoa, o le fonousu a sui filifilia o le atunuu, e filifili e tagatanuu a momoli mai ai o latou finagalo i soo se mataupu e tagofia mo le atinae ma le lelei auiliuma o Samoa.

Aua e le mafai, e le mafai, le mafai ona omai uma tagata uma o Samoa e fai. O lona uiga oa ni finagalo o tagatanuu i soo se maataupu e tagofia e le Fono Aoao Faitulafono, e tatau ona faaui mai io latou sui filifilia ma talanoaina i le fonousu a le Palemene, e faatautai e lau afioga i le Fofoga Fetalai avanoa tatau ai, mo sui uma e sausaunoa seia oo lava ina saausi se felafolafoaiga i se mataupu i lau faatautaiga, e le faaituau, ae faatautai i le amiotonu.

Peitai, e i ai foi avanoa o soo se tagatanuu, i le faagasologa o mataupu, e faasee atu ai e le Fono Aoao Faitulafono i ana Komiti Faapalemene e mafai ai foi ona faaalia saoloto ai o latou finagalo.

O le faataitaiga lea o a tatou Faigamalo Faatemokarasi, o lo o aiaia i le Tulafono sili a lo tatou Malo, o le Faavae lea o le Malo Tutoatasi o Samoa, na fausia lea e o tou tuaa ma o matou matua i le Fono Faavae na talanoaina ai le Faavae o le Malo Tutoatasi o Samoa.

Lea lava tatou te solisolimuli’a’ao i ai. O uiga pito amiotonu ia o lo o faagasolo ai galuega a le Palemene lenei. 

O faaiuga uma lava la, e faia e lenei Maota, e faia e sui filifilia o tagatanuu mo tagatanuu uma o Samoa. 

O ai lava la le tagata, le faalapotopotoga po o se Ekalesia e tetee i lenei faataatiaga, ua tetee foi i le Malo Tutoatasi o Samoa.

I le faaupuga tuusao faigofie, ua i ai le faasiliaupule, ua fōua le pule a le Malo Tutoatasi o Samoa.

A sao mea faapenei, talofa e, e lē toe aloaia se aigamalo i le lumanai. A tulai mai la na faigamalo, o ni mea e ula i ai tagata lautele. O avanoa faatulaga e fai ai le sao o tagata i tonu fai o le atunuu, ua faatulaga lea i avanoa e faaalia ai finagalo o tagatanuu ma soo se faalapotopotoga i le talanoaina o soo se tonu fai o le atunuu ma lona Malo.

Soo se Tulafono Taufaaofi lava e faasee atu e le maota lenei o le Palemene i Komiti Faapalemene mo le iloiloina toto’a, ma toe lipoti mai i le Fono Aoao Faitulafono lenei.

O se galuega e fai ma le toto’a. Lea faatoa tatou faalologo foi i le taeao nei, o toe faatu mai le lafo ina ia tuu atu se avanoa ina ia faaauau ai a latou suesuega a tatou komiti. O le galuega e le mafai, e le mafai ona faatopelaua ona e aafia ai aia tatau a le atunuu atoa, o augatupulaga o lo o soifua nei, ma augatupulaga o le a soifua mai i le lumanai. 

O ai lava la e finagalo e faaali sona finagalo, i se Tulafono Taufaaofi o iloiloina e se Palemene, e maua le avanoa pe a fesootai mai i le failautusi ma le aufaigaluega faapalemene a le Komiti Faapalemene, aua e faasalalau atu foi i TV ma leitio ma nusipepa avanoa faapenei.

O le avanoa la lena sa tatau ona faaaoga e le Ekalesia po o soo se tagata lava e fia faaalia ni o latou finagalo, i le Tulafono o Teuteuga o le Tulafono Tupe Maua 2017, po o le tausaga na tea nei, ua aiaia ai le faia o lafoga a faifeau.

E leai nisi avanoa i fafo atu o avanoa faatulaga nei faaletulafono e pei ona atagia mai i le faaiuga a le Fonotele a le EFKS, e foliga ai e fai fuafua Tulafono uma a le Palemene lenei o le Malo Samoa i se finagalo o le Fonotele o le EFKS.

E leai foi nisi talanoaga i tua atu o le faatulagaga lenei aua e leai se malosiaga e suia ai Tulafono a le Palemene, vagana ai le Palemene lenei o lo o i ai le pule. Aua o sui uma i latou o tagata lautele o lo tatou atunuu.

Ae ui foi i nei avanoa, e fai fuafua faaiuga o iloiloga a soo se Komiti Faapalemene i le finagalo o le Fono Aoao Faitulafono. O fea lava e mafuli i ai, e fai lava le finagalo o le Fono Aoao Faitulafono.

O le uiga foi lea oa tatou Faigamalo Faatemokarasi, e filifili mai ai e tagatanuu o latou sui filifilia e faia tonu fai mo tagatanuu o Samoa, o fea lava e mafuli i ai finagalo o sui filifilia, e faatonu folau lea i galuega a lo tatou Malo. O Taiala Faavae manino nei ma matamata tetele e limataitaiina ai sui filifilia ma le Fono Aoao Faitulafono.

E noatia ai foi tainane se eseesega o finagalo ma taofi. O pulega lelei o se atunuu po o se Malo, e faavae i Tulafono e soifua filemu ai tagata uma o le atunuu ma tagata o le Atua.

O le mafuaaga foi lea e le taumatea, na matua afio mai ai lava le Atua o le lagi ma le lalolagi ma tuulima i lana auauna o Mose Tulafono e sefulu e limataitaiina ai lona nuu o Isaraelu, ina ia ola i le tulafono, ina ia ola lē olaolanoa.

E soifua mai foi lo tatou Mesia i le lalolagi nei i le 2018 tausaga talu ai, ua 617 tulafono ua soona fālō ma faafenumia’i ai e le aufaresaio tulafono e 10 o le Tulafono faigofie ma malamalama gofie a le Atua.

Na i’u lava ina toe finau ai i latou nei ma Iesu, o le lua o Peresona o le Tolutasi Paia na fausia le tagata soifua ma faataatitia Tulafono na tuu atu ia Mose.

O le tiute ma le matafaioi a soo se tagata lau afioga i le Fofoga Fetalai, ma sui mamalu o lenei Maota, e taua tele ona tatou nofo malamalama i ai i le eseesega o mea nei e lua.

Muamua, o lo tatou tiute o tatou o le au faatuatua kerisiano i lo tatou Atua, ma le vaega lua, o lo tatou tiute o tatou o tagatanuu o Samoa, i lo tatou atunuu pele o Samoa.

E latalata tele sootaga o mea nei e lua, aua e faavae Samoa i le Atua, peitai, e iloa le va vavae pe a iloilo lelei le tagata i lona lava loto e eseese ai o tatou tiute ma matafaioi.

E i ai o tatou tiute ma matafaioi o tatou o le au faatuatua Kerisiano e auauna ai i lo tatou Atua. Ae i ai foi lo tatou tiute ma matafaioi o tatou tagata, o tatou o tagata Samoa e auauna ai i lo tatou atunuu o Samoa atoa.

Vagana ai la se Kerisiano e le o se Samoa, ona auauna lea i le Atua ae leai, leai sona sao mo lona atunuu o Samoa.

Po o se Samoa foi e le o se Kerisiano, ona auauna lea ia Samoa ae leai, leai, leai sana auaunaga e fai i le Atua.

O le tatou tiute lenei o tatou uma o tagata faatuatua Kerisiano, e tatou te tautua ai i lo tatou Atua, tatou te faia ai Lona finagalo, ma faasoa Lona alofa e tusa ona Ia alofa fua mai ai ia i tatou.

A o le tatou tiute foi o tatou uma o tagatanuu o Samoa, o le fai o ni o tatou sao i le tautuaina ma le atinae o si o tatou atunuu pele o Samoa. E le tau faamatalaina atu. E leai se tamaoaiga faalenatura o Samoa, tatou te faamoemoe ai pei o suauu mai le manava o le eleele, o lo o ‘ae’ae ai isi mau atunuu o le lalolagi.

Vagana ai lava le sao o tatou tagatanuu taitoatasi.

E ao foi ona manino lelei o le Malo e le o se Malo na o le Maota lenei. E le o se Malo na o le Kapeneta. E le o se Malo na o le aufaigaluega galulue a lo tatou Malo.

A lagonaina le tiute e fai se sao mo le atinae o Samoa, ona lē tatau lea ona lalafi i tua o ni talitonuga i se faipaaga faapitoa faale Atua, e le tatau ai ona faia ni sao mo le atinae o Samoa, 

faamaulalo ai, ua na o ni auauna a le Atua, e pei foi o tatou ui, ina eseese o tatou valaauina, ae le aveesea ai le tiute e fai le sao mo le atinae lautele o lo tatou atunuu.

“Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma sui mamalu o lenei Maota faapea le faafogafoga tapua’i mai a Samoa, o le tiute o soo se tagata le tautua atunuu, tainane po o fea ua valaauina ma faaaogaina ai e lo tatou Atua. 

Pe filifilia e avea o le Ao o le Malo, ma isi tofiga taualoa a le Malo, pe valaauina foi i le galuega a le Atua, e le aveesea ai le tiute o le tagatanuu o Samoa e fai sona sao mo le manuia auiluma mo isi tagatanuu o Samoa.

O ai lava la le tagatanuu o Samoa e musu e fai sona sao i le atinae o Samoa, ua le fia Samoa. Sa sili ai ona ia soifua i se isi atunuu ma alala i se isi atunuu. Aua e le matagofie i le vaai ma le maimoa a isi o lo o fai o latou sao, le tilotilo atu o aooga le fanau i aoga o lo o latou faatupeina ia latou lafoga. O lo o togafiti foi a latou fanau i le Maota Gasegase o lo o latou gāseā ai, o lo o maua a latou penisione o lo o toe faafoi ai ai a latou lafoga, o lo o tumutumu vale foi le auala tele ia latou taavale feilafi ae leai so latou sao i le faaleleia, ma e oo i le faavavau e faasi’ugutua pea i latou ei latou o lo o fai sao i le Malo aua ana galuega fai.

Ua agiga foi talitonuga faivavale e faapea, o le Tulafono lenei a le Palemene e faamalosia ai le fai o lafoga a faifeau, o le a matua tīfatō ma faatoilaloina ai le Faigamalo lenei a le Vaega Faaupufai e Puipuia Aia Tatau a Tagata, o se talitonuga papa’u a i latou e papa’u foi la latou faautaga. Aisea? 

Aua o le galuega patino lea a le Atua soifua, o le tofia ma filifilia taitai o Samoa, e faatula’i mai e faafoea le Malo o lo o faavae ia te Ia.

Ia tatou manatua foi, na o ni nai tagata lotu toaitiiti ma Sui o le Nuu, sui o le Ekalesia e auai i le Fonotele. A o le toatele lava o le aufaitonu, e faia iuga ogaoga a le nuu o lo o taputapua’i mai fanua. O latou na o le aufai tōfā, o tootoo sinasina ma tootoo uli e faia iuga ogaoga mo le lumanai manuia o le nuu, Ekalesia ma le itumalo.

Ua faaoloatauaina foi e faapea, ua le alolofa le Malo i le Ao o lo tatou Malo, e lalafi ai tua e mumusu e fai ni sao i le atinae o le atunuu. Ae le o faapitoa faamanuiaga a le tatou Malo na o tagata na tautua ma fai ni sao i lo tatou Malo o Samoa.

Lea ua faafofoga manino Samoa, i fuafuaga mamao faataotooto tautupe a lo tatou Malo mo le tausaga fou.

E 932 miliona tālā mo atinae eseese. Aua o tatou tagatanuu o lo o faatupe mai i lafoga a latou o le aufai sao e le gata i Samoa nei, ae faapea ma le au fai lafoga a isi atunuu, o lo o alu lo latou afu e fesoasoani mai ai ia Samoa, ona o le faaaoga tatau ma le faaaoga lelei o lo latou afu, i fuafuaga tatau ma fuafuaga mamao o galuega e tausi ai aiga, e pei ona i ai foi fuafuaga a lo tatou Malo, ina ia maua pea galuega e o atu ai tatou fanau galulue i faatoaga i Niu Sila faapea foi ma Ausetalia.

Ia lea ua taoto fuafuaga e ono oo atu i le tolu tausaga e mafai e fanau, i latou e amio lelei, amio taupulea, ina ia aua nei faamataga ai le igoa o Samoa, e o atu e galulue ma saili ni manuia mo latou aiga o lo o taputapua’i atu i Samoa nei.

O le faatinoga lena o le Tulafono sili a le Atua o le alofa, e afua ai Tulafono uma o lo o fai nei e lo tatou atunuu e pei o le Tulafono o Lafoga.

Leai, leai, leai ma se faifeau o le LMS na tetee i ai i na ona aso. Aua sa latou apoina o se mea e tatau. O lo o totogi lafoga foi faifeau i Niu Sila ma Ausetalia. O lo o totogi lafoga foi le toatele o faifeau a le EFKS e le o galulue i totonu o nuu, a o lea o lo o o’u umia faasilasilaga lenei a le Savali i le tausaga 1911 i le taimi o Siamani, ma le taimi o le 1924, o lo o faamanatu mai ai e le Malo i lena taimi, ia manatua ma tautuana le totogi atu o latou lafoga, o lafoga a faifeau.

O le toatele o tagata matutua o lo o maua nei penisione e le i galulue mo le Malo, e aofia ai ma faifeau malolo manumalo a le EFKS. Ma e le faapito foi faamanuiaga a le Malo i na o fanau a tagata e fai sao i le atinae o Samoa.

E le mafai, le mafai, le mafai ai ona amanaia taumafaiga nei e solipala Tulafono na iloiloina e lenei Maota ma tuuina atu ai le faamaoniga a lo tatou Ao o le Malo.

O ai lava la ua tetee i Tulafono ua pasia i lenei Maota, ua tetee foi i le Palemene o Samoa ma e faagasolo lava taualumaga faasaga i ai, e pei ona faia i soo se tagata e solia Tulafono ua pasia e le Palemene lenei o Samoa.

Ua 56 tausaga talu ona tatou Tutoatasi, ua 56 foi lea o tausaga o malolo pea tatou faafeagaiga mai le totogiina o lafoga.

Lea faatoa tāpā e lo tatou Malo e fai so latou sao i lea foi auala ua tāpā ai.

O le manatu, ua lava ma totoe lenei malologa umi i le 56 tausaga o malolo pea, malolo pea, a o lenei faatoa tāpā so latou sao.

Ua ou talanoa ma faamalamalama le faatulagaina o mataupu faagasolo a le Maota lenei, ma avanoa e fai sao ai tagatanuu e pei ona i ai i polokalame faalauiloa a le tatou Palemene, ina ia silafia lautele e o tatou tagata ia tatou foi faiga faapalemene, ma avanoa e tele e fai ai ni o latou sao.

Ae peitai, ua manumalo a’ia’i le lē fia malamalama ma le tetee. O le mea moni lau afioga i le Fofoga Fetalai ua lapelapea le faatofālaiga ona o le malosi uiga ese o le tuualalo faataulele’a e pei foi ona sasi ai le tupu o Reopoamo.

Peitai, o le itu sili, o lo o maua pea le mafanafana aemaise le faafogafoga mai a le Ekalesia EFKS, ma isi foi Ekalesia, ona o lo o mau le toovae i le loaloa o le Ekalesia EFKS ma nisi foi o faafeagaiga ua lesitala ma ua usitaia le Tulafono o Lafoga.

Faafetai le tōfā mamao. Faamalo foi i le susuga i le failautusi o le Ekalesia, o lo o maua lava, o lo o e toaga e totogi au lafoga. E ui lava ua agiga lou unaia malosi o isi faifeau, ua moni ai le lauga a le isi faifeau, a oo ina uma na faai’u ana upu apoapoai i le Ekalesia i le Aso Sa, ona ia faapea lea, ‘Uso e ia Keriso, o loa e fai e pei ona ou fai atu ai, ae le pei ona ou fai;’

Ua maea atu le faamalamalaga mulimuli a le tatou Malo i lenei mataupu faigofie tele, e pei ona pasia ai le suiga o le Tulafono o Tupe Maua ia Iuni 2017, faapea foi le ono masina mo le faalauiloaina o lenei Tulafono, na amata faamamalu ia Ianuari 2018. 

O le masina fou ia Iuni 2018, o le a ono ai masina na amata ona faamamaluina ai le Tulafono, ma o le a faagasolo loa e le Matagaluega o Lafoga le latou matafaioi e pei ona masani ai.

Ae o lo o loma foi sa matou feiloaiga ma taitai o le Ekalesia e pei ona agiga i le ea, ma sa ou faatali i le aso ananafi, o’u toe faaatali foi i lenei taeao. Atonu a faataunuuina lenei feiloaiga, ona maua ai lea o se malamalamaaga lelei.

Ae fai aso pea le Atua. Faamanuia le faamanatuina o le 56 tausaga o le Tutoatasi o Samoa.

Lau afioga i le Fofoga Fetalai, o le faaiuga lena o le Lauga Faaminisita.”

31 May 2018, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>