INA NE’I GALO IA TE OE SAMOA

27 May 2016, 12:00AM

Tapena ma Tuufaatasi e Fuimaono Na’oia Faasavalu Touli F. Tupua mo le Samoa Observer

AO SOOFAATASI MO LE MALO TUTO’ATASI O SAMOA

Na fonoa ai Lepea ma Vaitagutu-e tau saili poo ai o le a maua ai se feiloaiga a Tumua ma Pule. Sa fautuaina e o Mulipola ma Taupa’ῡ e tava’e i Tumua-Maauga ma Nu’uausala, Malie ma Vaito’elau ma Tanumafili. Ia alu se utugā-sami i Lalogafu’afu’a, Mulinu’ῡ ma Sepolata’emo. Ia tutu’u Savali i Luatimu, Faleu ma Utuagiagi. Maina i Salafaio Lei’ataua ma Sa’u i Falefatu ma Vaitu’utu’u. Tagaloatea i Figao ma Mati’amati’ā Itu’au.

TAGATA PALOTA TA’ITO’ATASI

O le fuaitau “Tagata Palota Ta’ito’atasi” o le a faaaogaina pe a amata ona faamamaluina le Faavae-o le mea lea-o le faauigaina o le fuaitau ‘Tagata Palota Papalagi’ o le a aveese mai le tulafono.

I le faamaopoopoina la o le Lisi Palota fou i le 1962-o se tasi o aia tatau mo se tagata ua i ai lona suafa i luga o le Lisi o Tagata Palota Ta’ito’atasi-o le a faapea-o ia lea sa i ai lona suafa i luga o le Lisi o Tagata Palota Ta’ito’atasi-ma o ia lea sa i ai muamua i le Lisi Palota o Papalagi-se’ia vagana ai e faapea o lea tagata e le o se matai pe ua faaipoipo i se matai-ma na te le o faatinoina i soo se faiga-aia tatau a tagata Samoa.

O nisi la nei o saunoaga ma fetalaiga uiga ese le taua i le faagasologa o le Fono Faavae o le 1962 (Aokuso-Oketopa) e 167 ona sui usufono na auai. “Ia outou manatua Samoa laau e 4 na sauni i Pulotu o le a sau ma Nafanua e laga ai le to’ilalo o lenei itulagi-ae fai mai le puna vavalo-“Taofi le Faauliulito, ae ave laau e tolu-o le Ulimasao, Tafesilafa’i ma le Tamategatau.”

Tumua ma Pule, su’e lo tatou Malo i le lauga, tu’u le Faauliulito-tu’u le Faauliulito (Tevaga Paletasala). O le Mavaega a le Lulu nai Salafai-“O le a faapito manu ia Tasi, ae malaia Lua seia o’o i le Sefulu.”

E tagi talatala i luma o Samoa ma Tama ia, faapea ‘ea e tau motoia lou tulaga? O le a ‘ou tautala maotua-Silasila i faiga-malo anamua-Malo na i Manase i Salafai. E le faapea na o Tumua ma Pule, o Aiga ma Ponao’o o le atunuu. Malo na tu i Tiafau nei ua fia?  E fou lava lo outou mana’o ia motu so outou tulaga.

E ese tofiga o Aiga-ese tofiga o Faleupolu, ese tofiga o Tamalii, ese tofiga o Ponao’o. Afai o ni tofi, se’i muli pea se taofi o Tumua ma Pule leaga e tausi vaatele ia Samoa.

E ono Pule i Salafai, fa Tumua i Upolu, Aiga i le Tai ma le Vaa o Fonoti. (Leapai) E 6 Pule i Savaii ae 5 Tumua i Upolu, “O le fia pa’i i Vai o le Tama, o le Tala a le Amiotonu-“Aua le solisoli i aso ua tuna’I aua e leaga.” Ia fau le Fale o Samoa ia gatusa ma lana aganuu (Auelua Tufi) E lua lava foeuli o Samoa-Aiga, Tumua & Pule (Fata Matua). Ia manatua la-na amata le Mau ma aofia ai le mamalu o Samoa i Vaimoso ma Lepea.

Sa ui ia Tumua ma Pule le faiga o le Mau-ae na tau tupu ai se vevesi. Ona fai loa lea o le faaiuga-o le a tala’i i nofoaga-ae le o Pule ma Tumua, ae sa le mafai lava ona taofia ai le tulaga o Tumua ma Pule.Sa fono le atunuu i le Maota i Lepea e talanoaina ai le mataupu. Na maua le tonu ai-‘ia lua Fale o lo tatou Malo.

O le Fale Muamua e afifio ai Fautua poo Tama-a-Aiga, Tumua ma Pule, Aiga i le Tai ma le Vaa o Fonoti. O le Fale Lona Lua o le Fale o Samoa. Ae peitai- o le Fono Faavae muamua o le 1954, na tonu ai i le atunuu e aveese le Maota o le Sefulutasi ae sui i le 41 sui auai.

 


27 May 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>