TALA I LE MAFUAGA NA MAUA AI LE MAOTA O LETUFUGA I MATAGA

By Fuimaono Na'oia Fasavalu Touli F. Tupua - Suaga a le Vaatele 16 July 2016, 12:00AM

O Letufuga e nofo i le Malae o Fuifatu i le ituala i uta, a’o le ituala i tai o Ma’auga- e nofo ai Fauolo o le ‘Ai Malae’. O Vaimaga o le eleele o le Tagaloa. 

Sa tuaoi faatoaga la le Tagaloa ma Letufuga i uta. Ona fefinaua’i lea i le tuaoi-sa matua fete’ena’i lava. I le tasi aso, na alu ai le atalii o Letufuga-o le tama lea o Taloolesa-e asi le faatoaga a lona tamā, ae maua ai e tagata o le Tagaloa-ona fasioti lea o le tama. 

Ona o lea o tagata o le Tagaloa-ua ta’u i ai le mea ua tupu. Ona fai atu lea o le Tagaloa i ona tagata-e o e to se fale e o i ai nisi e nonofo ai ma matamata Letufuga i te’i ua si’i mai se taua ia te ia-ona e faigata le mea ua tupu. Ona auaua’i lea o tagata i le fale matamata-aua lava le mataga o Letufuga. 

Ona sola faa-valuā-po ai lea o le Tagaloa ma ona tagata i lona nuu o Safune. Ona sau ai lea o le ifoga a Safune. E faa-fitu ona fai le ifoga a Safune- ona faatoa talia ai lea e Letufuga ina ua fai atu Tugaga ia Mamea-e ‘tu ia lona Tootoo’. 

Ona tu loa lea o Mamea ua fetalai atu-“Letufuga-le ‘ele’ele lena mai le sami e o’o i le Tuasivi.”(2) Le Fale Tautai lena. (3) Le ivi-tualā lena. (4) Le Taupou lena (5) Le Manaia lena. Ona toe fai atu lea o Tugaga ia Mamea-se ‘faatoetoe le muli o le ola’-ae fai mai Mamea-ua ‘uma e o’o i le faavavau.! O le ala lea o le nofo o Letufuga i Mataga i Vaimaga-ma avea ma ona Maota e o’o mai i le asō!

O LE TAUA O LE SILISILIGA-NU’U: O le taua lenei na si’i atu e le Tuiaana Uotele i Savaii-o lona manatu-‘ia tu ai sona malo, ia pulea e ia le motu tele o Savaii. E si’i atu la lenei taua-o seu lupe Letufuga i uta. Na faate’ia Letufuga i le faalogo atu i le u o le togavao ma le alaga o tagata i le fiaola.

Ona tuu loa lea o le seuga-lupe a Letufuga -ae momo’e atu ma fesili i tagata poo le a le mea ua tupu. Fai mai tagata-o le taua ua si’i mai e Aana. Ona gagau loa lea o le na’a seulupe a Letufuga ma tamo’e ifo ma tau ‘alo’alo solo mai le togavao. Ona tulia lea o Aana e Letufuga ma ua o’o lava i le sami. 

Ona faapea atu lea o le Tuiaana i ona tafa’i, poo ai le tagata le la e tau’alo’alo mai le vao-o le tagata le la na ia fasia lo tatou faleupolu! O ia lava le la ua na tulia mai a’u nei.Ae o le la foi ua na toe sasa a tatou ‘au i uta. 

Ona pa’ū atu lea o le malelega a le Tuiaana ia Letufuga-o le a avatu lo’u afafine lea o Faauluulumaga e fai ma au avā e togiola a’i lo’u faleupolu ma o le a e “Letufuga-ma’alo’alo mai le vao,” “Letufuga To’atama’i,”  “Letufuga Pule,” “Letufuga Alofa” ma lou “Faletufuga” lena, ma lau “Faatufugaga” lena. O Letufuga foi ma Le’aula- na o i Foga’a ina ua fai tofiga a  Malietoa Savea, ina ua tulia Toga mai Samoa. Na faapea mai ai le Tuitoga-o le a ‘ou fo’i  i lo’u atunuu ma lo’u to’ilalo popo.

Ou te le toe sau ia Uliulitau, ae o le a ‘ou sau i Auliulifolau! Usu Lealali ia Malelegaaleto’elau le alo o Taisafua i Vaisa’ulu i Iva faaee le gafa o Tupa’ilelei, Tupa’imatuna ma Tupa’isiva. Usu Tupa’imatuna ia Laufafaotoga le alo o le Tuitoga faaee le gafa o Vaasiliifiti. 

Usu Vaasiliifitu ia Fe’easoa le alo o Polu i Sale’imoa faaee le gafa o Lafai. Usu Lafai ia Mata’uitali le alo o Tuiaana Tiāsi’utele faaee le gafa o Fotulafai. 

Usu Fotulafai ia Vaoita le alo o Pulusau i Salelologa faaee le gafa o Letufuga ma Le’aula. O mea na o ma Letufuga ma Le’aula ia Malietoa Savea e saili malo ina ua faalogo atu ua fai tofiga o Samoa, ‘e tula le lupe a Letufuga i le soga ae tula le manumā a Le’aula i le asage. Ua taunuu i Malie ma Vaito’elau-ua nonofo i le malae, a ua le mate’ia e Malietoa le uiga o nei mea.

Ona alu loa lea o le fe’au i Siumu ia Li’o e sau- poo le a le uiga o nei mea. Ona sau lea o Li’o ua vaai atu i ai-ona moe-tu ai lea o Li’o i le malae. Ona pa’ū atu lea o le malelega ia Li’o poo uā-ae tali mai Li’o-o le uiga o le loto sogasogā ma le loto le asage. Ona pa’ū atu lea o le malelega a Malietoa-ua uma tofiga-ua uma Tumua ae ua toe o Pule-ae o maia ina o ma Pule i Salafai. 

Ona maua ai lea o le upu e “Faaalia i Malie ma Vaito’elau- ae faatatā i Palalaua”. E na o le lua lava Pule Faavae i Salafai, ua na o Letufuga ma Le’aula-ae i ona po nei-o lea ua Ono Pule-ma e le toe mafai ona liua e o’o i le faavavau.

By Fuimaono Na'oia Fasavalu Touli F. Tupua - Suaga a le Vaatele 16 July 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>