TALA FAASOLOPITO O SAMOA MAI LE AMATAGA

10 June 2016, 12:00AM

THE UPOLU RUBBER COMPANY  I ALEISA- O lona Ofisa resitalaina sa i Glasgow-o lana tupe faavae faatagaina e 50,000 Pauni Peretania. Na ulua’i faatuina i taimi amata o le 1906 mo le faamoemoe tau le totoina o le Pulu Tosi.

O le Pule Sili o lea Kamupani o Mr. F. Harman, ma o le sui pule e mau i Samoa o Mr. B.J.Annandale. O le tele o lea Esetete e 800 eka  o eleele umia sa’oloto ma o lona 500 eka sa fuafua e faato’a i le Pulu Tosi. Sa faamama le vaega tele o lea esetete ma amata ai lona ona faato’a, ina ua amata ona matala le atunuu ona o le tele o auala e afua mai Tanumapua.

O lea fanua na faatau mai le D.H. ma le P.G. O le Pulu Tosi sa faato’a ai lea esetete na aumai i Seilona. O pulu totō laiti sa la‘u mai pusa ma e tusa ma le 90 pasene o ia laau sa ola uma lava. O le umi e faatali ai le aumaiga o ia laau toto mai fafo e 6 vaiaso pe a ui mai Sini Ausetalia.

O lenei Kamupani ma le Upolu Cacao Company ona pau ia o kamupani mai Peretania sa i totonu o Samoa, e ui lava o le isi kamupani Peretania e le’i leva talu ona faatu i totonu o Niu Sila. E limasefulu tagata faigaluega mai Saina sa galulue ai. E susū le Tau ma e lafulemu le laueleele mo mea totŏ, o le fua faatatau o le suatimu i le tausaga e tusa ma le 115 inisi.

Mr. FRANCIS HARMAN- O le Pule Faatonu lea o le Upolu Cacao  Company Limited ma o le Pule Sili foi lea o le Upolu Rubber Company Ltd; na fanau i Lonetona i le 1807 ma sa faamae’aina lona olaga aoaoina i Cambridge.

Ina ua mae’a lana a’oga i le Kolisi, sa a’oga faa-Loia ma e sefulu tausaga sa galue ai i se Ofisa o Loia i Lonetona atoa ma le isi lua tausaga sa avea ai ma Loia mo se Kamupani Gaosi Oloa Tele i Midland Counties.

Na taunuu mai i Samoa i le 1901 e fai ma sui o le Samoa Estates Ltd, ma a’o i Samoa nei, e tele mea na vaai i ai ma ofo ai ma o lea na ia lisiina ai lenei esetete. Ina ua toe taliu atu, na ia faavaeina se kamuani tu-toatasi, lea na faaigoaina o le Upolu Cacao Company. Na amata ona faato’a lea Esetete i le 1901 ma toto ai loa koko muamua.

O le 1905 na malaga atu ai Mr. Harman i Egelani, ma a’o i ai, na ia faatuina ai le Upolu Rubber Company Ltd, ma avea ai loa o ia ma Pule Sili. O lea alii o Mr Harman o se tagata tau lagalaga ma e tumu i le malosi; o lea sa matua faafetaia ai e le Malo ana taumafaiga uma

Mr. ARTHUR  T. RADFORD: O le Sui Pule Sili lea o le Upolu Rubber Company, le Esetete i Aleisa; na fanau i Initia ae na a’oga i Egelani. Ina ua toe fo’i atu ina ua mae’a lana a’oga, e valu tausaga sa nofo ai i Behoa, ma toto la’au o le ‘indigo’, ma tu’u a i le 1902 mo lana galuega i Samoa. O ana galuega iinei sa matua faamanuiaina, ma sa matua faafetaia e le kamupani le tautua a lea alii.

10 June 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>