Manatu o le Fa’atonu - Tatou te mana’omia se vaifofō moni lava

By Mata'afa Keni Lesa 04 May 2016, 12:00AM

O le mea moni lenei e lē ma tineia, o le tamaoaiga o Samoa e tusa ai ma soo se faatatauina-e vaivai pe a faatusatusa i le tamaoaiga o tatou tuaoi e lapopo’a atu. A aunoa ma se fesoasoani, tupe faamomoli ma le alamanuia tau turisi, semanu e faapenei ua leva tausaga talu ona felelea’i solo.

I aso nei-o loo tatou soifua i luga o se mato mata’utia a’o tatou pulato’a i lalo i le lua e le gata ua i o tatou luma. O lea vaaia e le o se mea lelei. E matua faapopole tagata lava. 

O nei faailoilo o loo faailoa mai  le tele o ituaiga eseese o vaaiga. A’o faateleina pea i se tulaga vave tagata aisi ma tagata e faatau atu oloa i luga o ala tetele, i lo la tatou faitau, o tulaga faaletonu lautele o loo tatou vaaia i aso uma- ua ta’u mai ai ia i tatou-o loo i ai lava se mea e le o sa’o.

Fai la ma faata’ita’iga misa i le va o a’oga. A pa’ia loa sauaga i le va o a’oga i totonu o Samoa, ua matua fiu tagata uma lava. Ua tatou fiu e tautala, ua tatou fiu i fonotaga o faaiuga fai ma toe faaleleiga e leai se aoga.  

Ua matua tatau ona fai se mea ma fai i le taimi nei lava. Ua outou silasila la, afai ua aveese e Leoleo mo faiga faatupu faalavelave tamaiti a’oga i se nofoga i se aso o a’oga, ua lava ma totoe lena mea e faamanatu mai ai ia i tatou e faapea e le o lelei mea uma.

O loo i ai lava se mea ua matua faama’ia lava e uiga i mea tau atiina a’e o aso nei. O le mea moni, o lea matou te talanoa atu e uiga i le mana’omia ona fo’ia o sauaga ua faateteleina i le va o tamaiti a’oga i luga o ala tetele o Apia.

Matou te ioe e faapea o lea mataupu e le o se mea fou. Ua tele tausaga o taamilomilo iinei. Ae peitai-o loo i ai se lagona moni faanatinati ina ia fo’ia i le taimi nei lava lenei faafitauli ua leva-a’o le’i maliu ai se tasi. Uso e, matou te talitonu ua toe lava o sina taimi ona maumau lea o ola e leai se sala ma tulai mai ai se faatiga e le gafatia e le mafaufau, pe afai e leai se mea e faia-e fo’ia ai lea mataupu.

O le tala sa faaulutalaina “O le Faamata’u ua tapunia ai se a’oga” sa lomia faasalalau i le Samoa Observer ananafi-e te lagona ai le gatete o lou tuasivi.  O lea tala sa talanoa atu e uiga i le faiga na pulea ai e alii Leoleo ua matua sauni mo faiga faatupu faalavelave le malae o le Kolisi o Maluafou i se aso aoga.

O le taunuuga, sa faanatinati ona auina atu tamaiti a’oga i o latou aiga ma tapuni le a’oga ananafi. O lea faaiuga na soso’o ma se taufaamata’u na faailoa i luga o le Facebook faatasi ai ma se faaaliga a se tasi lea e faapea o “Vadoz Lokoz” sa na tapa ai tamaiti a’oga ina ia aumai ni naifi, pomu penisini ma ni ma’a mo le osofaiga.

“Ia fasi tama uma lava ma teine uma o le a’oga, ia leai se tasi e faasaoina e aofia ai ma faia’oga,” o le faitauina lena o lea faaaliga. O lea Faaaliga na faatonuina ai tamaiti a’oga o le Tausaga 9 ina ia aumai tama’i naifi, o tamaiti a’oga o le Tausaga 12 ia aumai fagu ma tamaiti a’oga o le Tausaga 13 ia aumai ni penisini.” “Ia mautinoa lelei ua outou fasi teine o Maluafou e pei lava o loo outou fasia se tama…ma tatui i latou i naifi.”

E matua uiga ese lava?  O le a le mea ua tupu ia Samoa?  O ai na faia lenei mea? 

O le taimi mulimuli sa i ai se faafitauli i totonu o a’oga, na faamaonia e Leoleo o se tasi o ia faafitauli aupito i tetele- o tama tuai ia e leai ni a latou mea e faia ae na o le faatupu faalavelave. I lea taimi-fai mai Leoleo o nei tamaiti a’oga-ia na to’ulu ifo i vaega ta’ei o a’oga-latou te faaoso fusuaga ma o loo latou faaaogaina telefoni feavea’i e faalauiloa ai a latou faaupuga tau sauaga.

Ma o iina matou te talitonu o loo ta’oto ai le faafitauli aupito i tele mo Samoa. Ua matua anoano tupulaga talavou e leai ni galuega o loo feoa’i solo i luga o ala tetele ae leai se mea e faia vagana ai le mafaufau  i le faatupu vevesi. 

O se mea manaia le maua e se pasene o tamaiti a’oga ni avanoa e faaauau ai le aoaoina ma ni galuega mulimuli ane ai. Ae le faapena i latou uma. O le vaega tele o tamaiti a’oga e uma lava ina ua le toe a’oga ina ua uma le kolisi ma o tamaiti a’oga nei ua leva ona tatou popole i ai mo se taimi e o’o mai i le taimi nei.

Vagana ai ua latou maua se faamoemoe i le olaga nei; o le a latou ulufale atu i se lalolagi o solitulafono uiga ese ina ia mafai ai ona ola. O le mea lea, afai e moni lo tatou mana’o mo se vaifofo e tumau, o se amataga lelei o le mautinoa lea o le pogai autu o le faafitauli.

Tatou te le toe manaomia ni vaifofo tau mea faapipi’i e leai se aoga. O le faafitauli e le o aoga, e le o faia’oga ma e mautinoa foi e le o le Facebook ma le tekonolosi. 

O le faafitauli moni lava o tagata talavou ia e leai se mea lelei na te faia ae miti i nei fuafuaga leaga e maua ai se igoa mo i latou.  O le fesili la e faapea, faamata e maua so latou taimi mo soo se mea o nei mea faavalevalea pe ana i ai ni a latou mea e sili atu ona lelei e faaaoga i ai o latou mafaufau?

E pei o galuega? Poo isi lava ala e maua ai le manuia e faamalie ai o latou mana’oga? Ona toe avatu ai lea o tatou i tua i le mataupu ua uma ona matou faailoa atu mo se taimi umi. E mana’omia le magafagafa o le malo e tusa ai ma lona mafaufau.

Ona o le anoano o eleele lafulemu o loo avanoa i totonu o Samoa, matou te manaomia se galuega tele tau faatoaga e mafai ona avea ma faavae mo isi lava galuega tetele faapena ia e mafai ona tali atu mo tupulaga talavou, tuuina atu o galuega mo i latou ma tupe.

Mafaufau i ni faatoaga tetele se luasefulu o ituaiga o laau fua e pei o fala’ai, moli, mago, taro ma soo se mea, i le salafa o Upolu ma Savaii. Latou te faafaigaluegaina tagata o loo nonofo i ia nofoaga ina ia mafai ai ona motusia le malaga mai pea i Apia, ona le toe faalumaina ma fasi i latou e le sala i totonu o latou lava aiga.

A matua le fuata ma fai seleselega-ona auina atu lea o ia mea i Saina ma isi nofoaga ; faaitiitia le leai o ni galuega; toatele tagata e faigaluega  ma fai o latou sao i lafoga –i latou ia i le taimi nei e foliga mai o ni tagata- nuu ua sili ona tausi i le tulafono..

O le a maua e tagata talavou ni ala lelei e faaaoga i ai o latou tomai tau fesootaiga lautele, e faalauiloa ai le galuega latou te faia-ae le o le faatupu vevesi e pei ona tatou vaaia. 

O le itu taua e faapea ua taou fiu i nei vaifofō e leai se aoga ma lagona le lelei o talanoaga e faa-filemu ai feeseeseaiga mo se taimi. Afai tatou te manaomia le faamutaina o le mea o loo tupu i le asō, e tatau ona tatou magafagafa, tausili le vaai ma mafaufau i fafo o le pusa. Tatou te manaomia le tau lagalaga, mafaufauga fou.

O le a sou taofi? Ia outou maua Samoa se Aso Lulu uiga ese, ma ia faamanuia atu le Atua! 

By Mata'afa Keni Lesa 04 May 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>